KLASA PIERWSZA - zakres na najbliższe trzy lata 2009-2011

Cele kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
III. Tworzenie wypowiedzi.


Treści nauczania:
1. Oficjalne i nieoficjalne sytuacje mówienia.
2. Wyżej zorganizowane formy wypowiedzi, w szczególności rozprawka, reportaż, recenzja, wywiad.
3. Pojęcia związane z retoryką i wypowiedziami o strukturze logicznej: teza, argument, przesłanka, wniosek, pogląd, ocena.
4. Składniowe funkcje części zdania, a także budowa wypowiedzeń złożonych (w związku z interpunkcją).
5. Słowotwórcze i fleksyjne cząstki budowy wyrazów oraz posługiwanie się wiadomościami na ten temat w analizie znaczeń.
6. Pojęcia służące omawianiu znaczeń wyrazów: treść i zakres, wyrazy abstrakcyjne i konkretne, ogólne i szczegółowe.
7. Pojęcia dotyczące stylistyki: neologizm, archaizm, dialektyzm, stylizacja.
8. Mechanizm upodobnień fonetycznych (głównie pod względem dźwięczności) i znaczenia tego zjawiska dla praktyki wymawiania i zapisywania wyrazów.
9. Pojęcia (bez konieczności definiowania pojęcia i używania terminów): myśl przewodnia, sens symboliczny i metaforyczny utworu, realizm, fantastyka, groteska, narracja (pierwszo- i trzecioosobowa), symbol, alegoria, ironia, apostrofa, antyteza, kontrast.
10. Rodzaje literackie oraz gatunki związane z epiką, dramatem i liryką.
11. Posługiwanie się w czynnym języku terminami: wiersz sylabiczny i wolny, średniówka, przerzutnia, przenośnia, obraz poetycki, pytanie retoryczne, rodzaj i gatunek literacki, teatr, komedia, tragedia, fraszka, bajka, ballada, hymn, satyra, sonet, nowela, przypowieść, fabuła, akcja, biografia.

Osiągnięcia:
Wyrównywanie poziomu i rozwijanie umiejętności nabytych w szkole podstawowej, a ponadto:
1) mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie:
a) budowanie wypowiedzi mówionych i pisanych zgodnie z intencją i okolicznościami (w związku z sytuacjami życiowymi i lekturą),
b) rozpoznawanie i tworzenie wypowiedzi informujących, opisujących, wartościujących oraz służących wyrażaniu opinii, przekonywaniu i uzasadnianiu poglądów,
c) posługiwanie się różnymi odmianami polszczyzny (zwłaszcza ogólną - mówioną i pisaną) w zależności od sytuacji,
d) rozpoznawanie i rozumienie założeń komunikacji (sytuacje, emocje, oceny) oraz przewidywanie skutków wypowiedzi i dyskutowanie ich etycznego wymiaru (szczerość - nieszczerość, kłamstwo, manipulacja, agresja słowna, brutalność w zachowaniach językowych),
e) dokonywanie celowych zabiegów redakcyjnych w zakresie poprawiania i parafrazowania tekstów własnych i cudzych (w szczególności streszczania, skracania, rozwijania, przekształcania stylistycznego),
f) dokonywanie intersemiotycznego przekładu treści obrazowych i akustycznych na wypowiedzi ustne i pisemne,
g) operowanie strukturami gramatycznymi odpowiednio do sytuacji i kontekstu wypowiedzi oraz wyjaśnianie wpływu użytych form na jej klarowność i spójność,
h) usprawnianie operacji zdaniotwórczych; celowe i dwukierunkowe przekształcanie wypowiedzeń: zdanie - równoważnik, zdanie pojedyncze - złożone, konstrukcje czynne - bierne,
2) samokształcenie
a) poszukiwanie informacji w różnych źródłach,
b) dokumentowanie, notowanie, selekcja i przechowywanie informacji,
c) rozumne korzystanie ze środków masowego przekazu,
3) odbiór tekstów kultury:
a) dostrzeganie i komentowanie swoistych właściwości poznawanych utworów literackich i tekstów kultury oraz określanie funkcji zaobserwowanych środków wyrazu,
b) posługiwanie się w sposób naturalny i funkcjonalny w trakcie rozważania problematyki utworów poznawanymi pojęciami i terminami literackimi i kulturowymi,
c) dostrzeganie uniwersalności doświadczeń, przemyśleń, uczuć i aspiracji wpisanych w dzieła z różnych okresów i kręgów kulturowych (zwłaszcza tradycji biblijnej, antycznej, dworsko-rycerskiej, patriotycznej, społecznikowskiej),
d) porównywanie tworzywa literatury i innych dzieł stuki,
e) omawianie i interpretowanie utworów w różnych zestawieniach kontekstualnych,
f) twórcze, wyrastające z postaw ludycznych, emocjonalnych i estetycznych wykonywanie utworów (bądź ich fragmentów) w żywym słowie lub w formach teatralnych,
g) rozpoznawanie wartości w utworach oraz próby ich oceny na tle własnego świata wartości,
h) samodzielne, krytyczne ustosunkowanie się do obserowowanych zjawisk kultury; formułowanie, uzasadnianie i obrona w dyskusji (także na piśmie) własnych punktów widzenia, pomysłów interpretacyjnych i opinii o utworach,
i) dostrzeganie związku utworów z biografiami twórców i czasem historycznym.

Lektura
1. Teksty poznawane w całości - nie mniej niż 5 pozycji książkowych w roku szkolnym oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości, przy czym nie można pominąć autorów i utworów oznaczonych gwiazdką:
*J.Kochanowski - wybrane fraszki, Treny (V,VII,VIII); W.Szekspir Romeo i Julia;Molier Świętoszek lub Skąpiec;*I.Krasicki - wybrane bajki;A.Fredro *Zemsta;A.Mickiewicz - wybrana ballada, *Dziady II, Reduta Ordona;B.Prus lub E.Orzeszkowa - wybrana nowela;*H.Sienkiewicz - wybrana powieść historyczna; wybrane wiersze następujących poetów: M.Pawlikowska-Jasnorzewska, K.Wierzyński,J.Tuwim,Cz.Miłosz,ks.J.Twardowski,W.Szymborska,Z.Herbert;A.Kamiński Kamienie na szaniec lub A.Fiedler Dywizjon 303;utwór podejmujący tematykę Holokaustu;K.I.Gałczyński - wybrane utwory; St.Lem - wybrane opowiadanie; Sł.Mrożek - wybrane opowiadanie; A.de Saint Exupery Mały Książę; wybrana powieść przygodowa; wybrana młodzieżowa powieść obyczajowa (Musierowicz lub Terrakowska); wybrany utwór fantasy ( Tolkien, Sapkowski); wybrany utwór detektywistyczny (Doyl lub Christie); wybrane obowiadanie z lit. światowej XXw.;wybrana powieść współ. z lit. światowej i polskiej; inne...
2. Teksty poznawane w całości lub w części:
Homer Iliada i Odyseja lub J. Parandowski Przygody Odyseusza; Pieśń o Rolandzie; J.Słowacki Balladyna; M.Białoszewski Pamiętnik z Powstania warszawskiego;R.Kapuściński - wybrany utwór.
Biblia i wybrane mity.
3. Wybór publicystyki z prasy i innych środków społecznego przekazu; wybrany komiks; wybrane programy telewizyjne.